Οισοφάγος Barrett: Προδιάθεση για καρκίνο του οισοφάγου

Τι είναι ο οισοφάγος Barrett;

Ο οισοφάγος Barrett αποτελεί παθολογική κατάσταση κατά την οποία το πλακώδες επιθήλιο του κατώτερου οισοφάγου αντικαθίσταται από κυλινδρικό επιθήλιο, παρόμοιο με εκείνο του στομάχου.

Ο κυτταρικός αυτός μετασχηματισμός συνιστά προσαρμοστική αντίδραση στη χρόνια έκθεση του οισοφάγου σε όξινα γαστρικά υγρά, συνήθως ως αποτέλεσμα γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης. Η παρατεταμένη βλάβη και φλεγμονώδης διέγερση του βλεννογόνου οδηγούν σε μεταπλασία, η οποία μπορεί να εξελιχθεί σε δυσπλασία που αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο ανάπτυξης αδενοκαρκινώματος του οισοφάγου.

Οισοφάγος Barrett και Προδιάθεση για καρκίνο οισοφάγου

Ο οισοφάγος Barrett θεωρείται κατάσταση που μπορεί να εξελιχθεί σε καρκίνο του οισοφάγου, γι’ αυτό χαρακτηρίζεται ως προκαρκινική. Ο κίνδυνος εξαρτάται από το αν υπάρχουν και πόσο σοβαρές είναι οι κυτταρικές αλλοιώσεις (δυσπλασία).  Χωρίς δυσπλασία ο κίνδυνος είναι μικρός, με ήπια δυσπλασία αυξάνεται, ενώ με σοβαρή δυσπλασία ο κίνδυνος να εξελιχθεί σε καρκίνο είναι  σημαντικά αυξημένος.

Η εξέλιξη αυτή οφείλεται σε βλάβες του γενετικού υλικού που κάνουν τα κύτταρα να πολλαπλασιάζονται με μη φυσιολογικό τρόπο. Για τον λόγο αυτό, η τακτική ενδοσκοπική παρακολούθηση και η έγκαιρη διάγνωση είναι καθοριστικές, ώστε να αντιμετωπιστούν έγκαιρα τυχόν ύποπτες αλλοιώσεις.

Ποιοι είναι οι προδιαθεσικοί παράγοντες κινδύνου;

Η ανάπτυξη του οισοφάγου Barrett δεν οφείλεται σε έναν μόνο μηχανισμό. Αντιθέτως,  σχετίζεται με συνδυασμό περιβαλλοντικών, μεταβολικών και  γενετικών παραγόντων. Ορισμένοι από αυτούς επιδρούν άμεσα στη λειτουργία του κατώτερου οισοφαγικού σφιγκτήρα και στην έκθεση του βλεννογόνου σε οξύ. Από την άλλη, άλλοι παράγοντες επηρεάζουν τον κυτταρικό πολλαπλασιασμό και την τάση για μεταπλαστικές αλλαγές.

Ειδικότερα, οι προδιαθεσικοί παράγοντες εμφάνισης του οισοφάγου Barrett είναι οι κάτωθι:

• Χρόνια γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση: Η παρατεταμένη έκθεση του οισοφάγου σε όξινα γαστρικά υγρά αποτελεί τον κύριο αιτιολογικό παράγοντα για την εμφάνιση μεταπλαστικών αλλοιώσεων. Η διάρκεια και η σοβαρότητα των συμπτωμάτων συσχετίζονται άμεσα με τον αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης της πάθησης.
• Παχυσαρκία: Η αυξημένη συγκέντρωση σπλαχνικού και κοιλιακού λίπους αυξάνει την ενδοκοιλιακή πίεση, προάγοντας την παλινδρόμηση.
• Ηλικία: Η συχνότητα του οισοφάγου Barrett αυξάνεται με την ηλικία. Ειδικότερα, η πιθανότητα εμφάνισης αυξάνεται μετά τα 50–55 έτη, γεγονός που αποδίδεται στη μακροχρόνια έκθεση σε παλινδρόμηση και στη συνύπαρξη επιπλέον νοσημάτων.
• Φύλο: Οι άνδρες εμφανίζουν 3 έως 4 φορές υψηλότερο κίνδυνο σε σχέση με τις γυναίκες. Η διαφορά αυτή ερμηνεύεται εν μέρει από ορμονικούς παράγοντες και την κατανομή του λιπώδους ιστού.
• Γενετική προδιάθεση: Άτομα με θετικό οικογενειακό ιστορικό οισοφάγου Barrett ή οισοφαγικού αδενοκαρκινώματος παρουσιάζουν αυξημένη πιθανότητα εμφάνισης της πάθησης.
• Κάπνισμα: Η χρήση καπνού ευνοεί τον ερεθισμό του βλεννογόνου του οισοφάγου και προκαλεί χαλάρωση του κατώτερου οισοφαγικού σφιγκτήρα, αυξάνοντας τη συχνότητα και τη διάρκεια επεισοδίων παλινδρόμησης. Οι καπνιστές διατρέχουν σαφώς μεγαλύτερο κίνδυνο.

Με ποια συμπτώματα εκδηλώνεται ο οισοφάγος Barrett;

Ο οισοφάγος Barrett στις περισσότερες περιπτώσεις παραμένει ασυμπτωματικός. Τα συμπτώματα που αναφέρονται συνήθως αντανακλούν την υποκείμενη χρόνια γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση (ΓΟΠ).

Ειδικότερα, τα ανησυχητικά συμπτώματα είναι τα κάτωθι:

• Οπισθοστερνικός καύσος: Το συχνότερο σύμπτωμα, προκύπτει από την παλινδρόμηση όξινου γαστρικού περιεχομένου στον κατώτερο οισοφάγο.

• Αναγωγή γαστρικού περιεχομένου: Αίσθηση επιστροφής υγρών ή τροφής στον φάρυγγα ή τη στοματική κοιλότητα, με χαρακτηριστική πικρή ή όξινη γεύση.
• Ναυτία: Οφείλεται σε ερεθισμό του οισοφαγικού βλεννογόνου από τα παλινδρομούντα υγρά.
• Δυσφαγία: Δυσκολία στην κατάποση, συχνότερα σε προχωρημένες περιπτώσεις.
• Φαρυγγικά συμπτώματα: Πονόλαιμος και βραχνάδα φωνής, λόγω φλεγμονής του ανώτερου αναπνευστικού και των φωνητικών χορδών.
• Χρόνιος βήχας: Εξωοισοφαγικές εκδηλώσεις που οφείλονται σε μικροεισρόφηση ή αντανακλαστικά ερεθισμού των αεραγωγών.
• Αίσθημα ενσφήνωσης τροφής: Ο ασθενής αναφέρει την αίσθηση ότι η τροφή «κολλάει» στον λαιμό. Το σύμπτωμα αυτό συχνά υποδηλώνει παρουσία οισοφαγικών στενώσεων ή διαταραχών κινητικότητας του οισοφάγου.
• Απώλεια βάρους: Εκδηλώνεται σε προχωρημένες καταστάσεις ή όταν υπάρχει σημαντική δυσφαγία.
• Αιμορραγία ή μέλαινα κένωση: Σπάνια εκδήλωση, που μπορεί να υποδηλώνει έλκη ή κακοήθη εξαλλαγή.

Πώς πραγματοποιείται η διάγνωση;

Η διάγνωση του οισοφάγου Barrett γίνεται κυρίως με ενδοσκόπηση και λήψη βιοψιών. Με την ενδοσκόπηση ο γιατρός έχει τη δυνατότητα να εξετάσει οπτικά το κατώτερο τμήμα του οισοφάγου. Επίσης, μπορεί να εντοπίσει περιοχές που εμφανίζουν αλλοιώσεις στο χρώμα ή στη μορφολογία του επιθηλίου. Οι βιοψίες που λαμβάνονται αποστέλλονται για ιστολογική ανάλυση, η οποία επιβεβαιώνει την παρουσία μεταπλασίας.

Η ιστολογική εξέταση αξιολογεί εάν υπάρχει δυσπλασία, δηλαδή ανώμαλη κυτταρική διαφοροποίηση, που θεωρείται προειδοποιητικό σημάδι για πιθανή εξέλιξη προς καρκίνο. Σε ορισμένες περιπτώσεις, χρησιμοποιούνται πιο εξειδικευμένες τεχνικές ή μοριακοί δείκτες που βοηθούν στην ακριβέστερη ανίχνευση προκαρκινικών αλλοιώσεων.

Οισοφάγος Barrett & Αντιμετώπιση

Η αντιμετώπιση του οισοφάγου Barrett επικεντρώνεται τόσο στην πρόληψη της εξέλιξης προς κακοήθεια, όσο και στη ρύθμιση των συμπτωμάτων της γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης, που αποτελεί τον βασικό αιτιολογικό παράγοντα της νόσου.

Η φαρμακευτική αγωγή βασίζεται κυρίως στους αναστολείς αντλίας πρωτονίων (PPI), οι οποίοι μειώνουν την οξύτητα του γαστρικού υγρού και προστατεύουν τον  βλεννογόνο του οισοφάγου από περαιτέρω βλάβες. Σε προχωρημένα στάδια χρησιμοποιούνται ενδοσκοπικές τεχνικές, όπως η ενδοσκοπική βλεννογονεκτομή (EMR), που επιτρέπουν την αφαίρεση ή καταστροφή των παθολογικών ιστών και συμβάλλουν στην αποκατάσταση φυσιολογικού επιθηλίου.

Σε περιπτώσεις υψηλόβαθμης δυσπλασίας ή διηθητικού όγκου που δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν ενδοσκοπικά, ενδείκνυται η χειρουργική θεραπεία με οισοφαγογεκτομή.  Επίσης, η θολοπλαστική κατά Nissen μπορεί να εφαρμοστεί σε επιλεγμένους ασθενείς για τον έλεγχο της παλινδρόμησης.

Παράλληλα, η τακτική ενδοσκοπική παρακολούθηση με βιοψίες είναι απαραίτητη για την έγκαιρη διάγνωση προκαρκινικών αλλοιώσεων και την πρόληψη της κακοήθους εξαλλαγής. Έτσι, η πολυεπίπεδη και εξατομικευμένη προσέγγιση διασφαλίζει καλύτερη πρόγνωση και μειώνει σημαντικά τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του οισοφάγου.

Ο Γαστρεντερολόγος-Ενδοσκόπος Δημήτρης Καλογεράς βρίσκεται στη διάθεσή σας για να σας παρέχει εξατομικευμένη διάγνωση και θεραπεία για την αντιμετώπιση του οισοφάγου Barrett. Επικοινωνήστε άμεσα μαζί μας και κλείστε το ραντεβού σας, εάν εμφανίζετε κάποιο από τα παραπάνω συμπτώματα.