Οξεία παγκρεατίτιδα: Αίτια – συμπτώματα

Τι ορίζεται ως οξεία παγκρεατίτιδα;

Η οξεία παγκρεατίτιδα είναι μια αιφνίδια φλεγμονώδης αντίδραση του παγκρέατος. Το πάγκρεας είναι ένα ζωτικό όργανο που συμμετέχει τόσο στη διαδικασία της πέψης όσο και στη ρύθμιση του μεταβολισμού της γλυκόζης του οργανισμού.  Πρόκειται για μια πάθηση που εκδηλώνεται με μεγάλη συχνότητα στις αναπτυγμένες χώρες. Το γεγονός αυτό αποδίδεται κυρίως στην αυξημένη κατανάλωση αλκοόλ και στις διατροφικές συνήθειες πλούσιες σε λιπαρά.

Ποια η διαφορά της οξείας από τη χρόνια παγκρεατίτιδα;

Ανάλογα με τα χαρακτηριστικά της η παγκρεατίτιδα εκτός από οξεία μπορεί να χαρακτηριστεί και ως χρόνια. Η χρόνια παγκρεατίτιδα εξελίσσεται σταδιακά και προκαλεί μόνιμες βλάβες στο πάγκρεας, ενώ η οξεία μορφή είναι ξαφνική και, στις περισσότερες περιπτώσεις, πλήρως αναστρέψιμη.

Η χρόνια παγκρεατίτιδα οφείλεται σε παρατεταμένη φλεγμονή που οδηγεί σε ίνωση και σταδιακή απώλεια της λειτουργίας του οργάνου. Αυτό επηρεάζει την  παραγωγή ενζύμων  και τη λειτουργία του παγκρέατος.

Αντίθετα, στην οξεία παγκρεατίτιδα, η φλεγμονή εκδηλώνεται αιφνίδια, και σε περιπτώσεις έγκαιρης αντιμετώπισης, η λειτουργία του παγκρέατος μπορεί να αποκατασταθεί πλήρως χωρίς μόνιμες βλάβες.  

Οι δύο μορφές παγκρεατίτιδας διαφέρουν όχι μόνο στην πορεία και τις επιπτώσεις που προκαλούν, αλλά και στον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζονται, με τη χρόνια να απαιτεί μακροχρόνια παρακολούθηση και διατροφική υποστήριξη.

Ποια είναι τα αίτια πρόκλησής της;

Τα κύρια αίτια εμφάνισης της οξείας παγκρεατίτιδας είναι τα κάτωθι:

• Χολόλιθοι: Πρόκειται για πέτρες που σχηματίζονται στη χοληδόχο κύστη. Η δίοδος χολόλιθων στους χοληφόρους πόρους ενδέχεται να προκαλέσει απόφραξη του παγκρεατικού πόρου. Το γεγονός αυτό ενδέχεται να προκαλέσει οξεία παγκρεατίτιδα.
• Υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ: Το αλκοόλ μπορεί να προκαλέσει βλάβη στο πάγκρεας μέσω της τοξικής του δράσης, ακόμα και όταν καταναλώνεται σε σχετικά μικρές ποσότητες, ιδιαίτερα σε άτομα με αυξημένη γενετική προδιάθεση.
• Κάπνισμα: Θεωρείται παράγοντας που επιβαρύνει περαιτέρω τη λειτουργία του παγκρέατος και αυξάνει τον κίνδυνο φλεγμονής.
• Μετατραυματική βλάβη: Μπορεί να προκληθεί μετά από ατυχήματα, π.χ. τροχαία ατυχήματα.
• Φάρμακα: Ορισμένα φαρμακευτικά σκευάσματα, όπως τα κορτικοστεροειδή, έχουν συσχετιστεί με την εμφάνιση παγκρεατίτιδας.
• Υπερτριγλυκεριδαιμία: Πολύ υψηλά επίπεδα τριγλυκεριδίων στο αίμα μπορούν να προκαλέσουν φλεγμονή του παγκρέατος.
• Υπερασβεστιαιμία: Αυξημένα επίπεδα ασβεστίου στο αίμα, συνήθως λόγω παθολογικών καταστάσεων, μπορεί να οδηγήσουν σε παγκρεατίτιδα.
•  Αυτοάνοσα νοσήματα: Η παγκρεατίτιδα μπορεί να είναι εκδήλωση κάποιας αυτοάνοσης αντίδρασης του οργανισμού.

Με ποια συμπτώματα εκδηλώνεται η οξεία παγκρεατίτιδα;

Το κύριο σύμπτωμα της οξείας παγκρεατίτιδας είναι ο πόνος στο επιγάστριο, ο οποίος μπορεί να κυμαίνεται από ήπιας έντασης έως ιδιαίτερα έντονος και βασανιστικός.

Παράλληλα, οι ασθενείς παρουσιάζουν αυξημένα επίπεδα παγκρεατικών ενζύμων στο αίμα και στα ούρα, εύρημα που επιβεβαιώνεται μέσω εργαστηριακών εξετάσεων.

Άλλα συχνά συμπτώματα περιλαμβάνουν ναυτία και έμετο, μετεωρισμό, πυρετό και ήπιο ίκτερο. Σε σοβαρότερες περιπτώσεις, η παγκρεατίτιδα μπορεί να οδηγήσει σε σύγχυση, αναπνευστική ανεπάρκεια και επιπλοκές που απαιτούν άμεση ιατρική παρέμβαση.

Πώς πραγματοποιείται η διάγνωση;

Η διάγνωση της οξείας παγκρεατίτιδας βασίζεται στον συνδυασμό κλινικής εκτίμησης, λήψης λεπτομερούς ιατρικού και οικογενειακού ιστορικού, καθώς και σειράς εργαστηριακών και απεικονιστικών εξετάσεων.

Μετά την κλινική εξέταση είναι απαραίτητη η διενέργεια αιματολογικών και βιοχημικών εξετάσεων.  Βασικοί δείκτες είναι η αμυλάση και η λιπάση στο αίμα, οι οποίες παρουσιάζουν αύξηση σε περιπτώσεις ενεργής φλεγμονής του παγκρέατος.

Επιπλέον, αξιολογούνται τιμές αιματοκρίτη, ουρίας, ασβεστίου και αριθμός λευκών αιμοσφαιρίων. Οι τιμές αυτές υποδεικνύουν τη βαρύτητα της νόσου και πιθανές επιπλοκές.

Η απεικόνιση συμπληρώνει τη διαγνωστική προσέγγιση, με το υπερηχογράφημα κοιλίας να αποτελεί την εξέταση εκλογής για τον εντοπισμό χολόλιθων. Από την άλλη, η  αξονική τομογραφία άνω κοιλίας προσφέρει σαφή εικόνα της φλεγμονώδους κατάστασης του παγκρέατος και βοηθά τόσο στην επιβεβαίωση της διάγνωσης όσο και στην παρακολούθηση της εξέλιξης της νόσου.

Οξεία παγκρεατίτιδα και αντιμετώπιση

Η οξεία παγκρεατίτιδα αποτελεί επείγουσα ιατρική κατάσταση που απαιτεί άμεση και εξατομικευμένη θεραπευτική προσέγγιση σε νοσοκομειακό περιβάλλον.

 Η βασική αντιμετώπιση είναι κατά κύριο λόγο συντηρητική. Ειδικότερα,  περιλαμβάνει χορήγηση υγρών και ηλεκτρολυτών, αναλγητική και αντιπυρετική αγωγή. Σε σοβαρότερες μορφές της νόσου, ενδέχεται να απαιτηθεί χορήγηση αντιβιοτικών.

Επιπλέον, σε επιλεγμένες περιπτώσεις χρησιμοποιούνται φαρμακευτικοί παράγοντες όπως η σωματοστατίνη, για τον περιορισμό της παγκρεατικής και γαστρικής έκκρισης. Η θεραπεία συνοδεύεται από στενή νοσηλευτική παρακολούθηση.

Σε περιπτώσεις όπου η οξεία παγκρεατίτιδα οφείλεται σε χολολιθίαση, ενδέχεται να απαιτηθεί αρχικά ενδοσκοπική παρέμβαση με ERCP (Ενδοσκοπική Ανάστροφη Χολαγγειοπαγκρεατογραφία). Μέσω αυτής είναι εφικτή η αφαίρεση του λίθου που έχει προκαλέσει απόφραξη. Η μέθοδος αυτή πραγματοποιείται με ειδικό ενδοσκόπιο, παρόμοιο με εκείνο που χρησιμοποιείται στη γαστροσκόπηση, και επιτρέπει ταυτόχρονα απεικόνιση και θεραπευτικούς χειρισμούς.

Αφού υποχωρήσει η φλεγμονή και σταθεροποιηθεί η κατάσταση του ασθενούς, συστήνεται η διενέργεια λαπαροσκοπικής χολοκυστεκτομής για την οριστική αντιμετώπιση της χολολιθίασης και την πρόληψη μελλοντικών επεισοδίων παγκρεατίτιδας.